دستگاهها، تجهیزات و سیستمهای مختلفی که در اطراف ما وجود دارند در همه محدوده های فرکانسی از فرکانس DC تا چندین گیگاهرتز قادرند میدانهای الکتریکی، مغناطیسی و امواج الکترومغناطیسی را تولید کنند و برای اینکه بتوان میزان تاثیر میدانها و امواج تولید شده را بررسی کرد بایستی به فرکانس و بیشترین مقدار توان ناشی از میدانها یا موج تابشی توجه کرد.
جالب است که معمولاً به جز بازهی فرکانسی مرتبط با تجهیزات بی سیمِ رایج مثل فرکانس تلفن همراه، میدانها یا امواج تولید شده در فرکانسهای دیگر خیلی مورد توجه قرار نمی گیرند در صورتی که توان میدان در فرکانسهای پایینتر مثل فرکانس برق شهر معمولاً بسیار بالاست و ممکن است میدانها بر سلامتی انسان نیز تاثیر بگذارند.
میدانها و همچنین امواج الکترومغناطیسی تشعشعی در همه بخش های خانهای که در آن زندگی میکنیم، وجود دارند. این تداخلات منابع مختلفی دارند که به دو گروه عمده منابع طبیعی مانند صاعقه و تخلیه بار الکترواستاتیکی ذخیره شده در بدن انسان یا منابع ساخت شده توسط انسان تقسیم میشوند.
منابع تشعشعی که به وسیله انسان تولید می شوند را نیز میتوان به دو دسته کلی منابع عمدی و منابع غیر عمدی تقسیمبندی کرد. منابع عمدی منابعی می باشند که انسان در آنها با هدف خاصی قصد ایجاد میدانها یا امواج الکترومغناطیس را دارد. از مثالهای متفاوت این منابع در اطراف ما می توان به امواج ناشی از آنتنهای رادیو و تلویزیون یا امواج دکلهای تلفن همراه اشاره کرد.
در همه ی این منابع به دلیل اینکه سیستمِ طراحی شده پارامترهای مهندسی برای کنترل و استاندارد سازی میزان تداخلات شناخنه شده است، در دسترس مهندسین می باشد. از سمت دیگر، منابعِ غیر عمدی تولید میدانها و امواج الکترومغناطیسی همانگونه که از نامشان مشخص است، در جهت فعالیتی غیر از تولید امواج الکترومغناطیسی تولید شدهاند ولی به علت های مختلفی از جمله عدم اتصال به زمین الکتریکیِ استاندارد یا حتی عدم طراحی مناسب، باعث ایجاد تداخلات الکترومغناطیسی به صورت تشعشعی نیز می شوند.
به همین صورت کلیه تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی که در خانه وجود دارند به صورت بالقوه قادر هستند منبع تولید میدانهای الکترومغناطیسی چه به صورت عمدی و چه غیر عمدی در محدوه فرکانسی از DC تا چندین گیگاهرتز باشند. میدانهای الکتریکی و مغناطیسی در فرکانس 50 یا 60 هرتز از منابع مختلفی تولید میشوند.
خطوط انتقال برق فشار قوی/ضعیف و همچنین امکانات توزیع برق بین شهری یا داخل شهری از منابع تولید این میدانها می باشند. البته روشن است که خطوط و تجهیزات انتقال برق فشار قوی میدانهایی با توان بسیار بالا تولید میکنند. میزان میدان الکتریکی درست در زیر خطوط برق فشار قوی بسیار زیاد و در حدود 10 KV/m است. به همین منظور محدودیتهای جدی برای سکونت در زیر و نیز اطراف خطوط انتقال برق وجود دارد.
بر عکس میدان الکتریکی که بیشترین میزان و توان خود را در زیر خطوط انتقال برق فشار قوی نشان میدهد، میدان مغناطیسی دارای بیشترین مقدار در فاصله بسیار نزدیک موتورها و وسایل برقی و دستگاه MRI می باشد. اندازه میدان مغناطیسی و نیز میدان الکتریکی با دور شدن از خطوط برق کاهش قابل چشمگیری پیدا می کنند. به این ترتیب که در فاصله 50 تا 100 متری از خطوط برق میزان میدانهای الکتریکی و مغناطیسی به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش مییابد. باید دقت کنیم که دیوارهای منازل نیز باعث کاهش زیاد میدانها میشوند.
علاوه بر خطوط انتقال برق و تجهیزات توزیع برق، وسایل برقی داخل خانهها نیز میدانهای الکتریکی و مغناطیسی در فرکانس برق شهر تولید میکنند. جدول زیر که به وسیله سازمان بهداشت جهانی مورد تایید قرار گرفته است، شدت میدان الکتریکی رایج اندازهگیری شده در 30 سانتیمتری تجهیزات الکتریکی در فرکانس برق شهر را نشان میدهد. قابل توجه می باشد که در استانداردهای بینالمللی محدوده مجاز این کمیت برای منطقه مسکونی 0.5 تا 2.5 کیلوولت بر متر است.
البته کشورهای مختلفی مثل ایالات متحده مقادیر بیشتری را برای محدوده مجاز خود تعیین نموده اند. مقادیر داده شده فقط جهت میدان الکتریکی در فرکانس برق شهر است و در فرکانسهای متفاوت، مقادیر، استانداردها و حدود دیگری وجود دارد که بایستی به آن ها توجه نمود. نکته جالبی که وجود دارد این است که برای میدان الکتریکی فرکانس برق شهر، حد مجاز گفته شده بسیار بیشتر از حد مجاز برای تجهیزات مرتبط با تلفن همراه، تلفن بیسیم یا روترهای اینترنت بدون سیم و تجهیزات دیگری که در فرکانسهای چند گیگاهرتز کار میکنند، است.
از سوی دیگر، میدان مغناطیسی ناشی از وسایل خانگی نیز به شکلی است که معمولاً در فاصله 30 سانتیمتری از این تجهیزات به مقدار قابل توجه آن که 100 میکروتسلا است، میرسد و در نتیجه نگرانی از بابت میدان مغناطیسی در این فاصله وجود ندارد. اما در فاصله 3 سانتیمتری در بین وسایل برقی، سشوارها و ریشتراشها از خود میدان مغناطیسی به ترتیب برابر با 6 تا 2000 میکرو تسلا و 15 تا 1500 میکروتسلا تولید میکنند که میتواند از حد مجاز گفته شده بیشتر باشد.
میتوان به این نتیجه رسید که امکانات موجود در زندگی انسان از طرفی آسایش را برای او فراهم نموده و از سوی دیگر میتواند باعث ایجاد مشکلات در زمینه سلامت انسان شوند. در حالت کلی، توجه یا پیش زمینه قضاوت در میان مردم بیشتر مربوط به تاثیر امواج الکترومغناطیسی ناشی از تجهیزات تلفن همراه، مودمهای بیسیم یا تجهیزات مشابه است.
در صورتی که میدانهای الکتریکی و مغناطیسی فرکانس برق شهر دارای اهمیت بالایی هستند و در همه جا وجود دارند. آنچه که مسلم می باشد این است که کلیه نگرانیهای که در زمینههای ذکر شده وجود دارد، از قبل توسط سازمانهای مختلف استانداردسازی بینالمللی و ملی بررسی شده و به منظور جلوگیری از هر نوع تاثیر احتمالی امواج بر سلامتی انسان، حدود مجازی را برای تجهیزات الکتریکی/الکترونیکی مشخص نموده اند به طوری که تجاوز از این محدوده برای استفاده کنندگان و نیز تولید کنندگان تجهیزات امکان پذیر نیست. ارگانهای ناظر و بازرسی و سازمانهای تنظیم کننده در سطوح مختلف همواره در حال ارزیابی امکانات و تجهیزات تولید شده نیز می باشند..
جالب است که معمولاً به جز بازهی فرکانسی مرتبط با تجهیزات بی سیمِ رایج مثل فرکانس تلفن همراه، میدانها یا امواج تولید شده در فرکانسهای دیگر خیلی مورد توجه قرار نمی گیرند در صورتی که توان میدان در فرکانسهای پایینتر مثل فرکانس برق شهر معمولاً بسیار بالاست و ممکن است میدانها بر سلامتی انسان نیز تاثیر بگذارند.
میدانها و همچنین امواج الکترومغناطیسی تشعشعی در همه بخش های خانهای که در آن زندگی میکنیم، وجود دارند. این تداخلات منابع مختلفی دارند که به دو گروه عمده منابع طبیعی مانند صاعقه و تخلیه بار الکترواستاتیکی ذخیره شده در بدن انسان یا منابع ساخت شده توسط انسان تقسیم میشوند.
منابع تشعشعی که به وسیله انسان تولید می شوند را نیز میتوان به دو دسته کلی منابع عمدی و منابع غیر عمدی تقسیمبندی کرد. منابع عمدی منابعی می باشند که انسان در آنها با هدف خاصی قصد ایجاد میدانها یا امواج الکترومغناطیس را دارد. از مثالهای متفاوت این منابع در اطراف ما می توان به امواج ناشی از آنتنهای رادیو و تلویزیون یا امواج دکلهای تلفن همراه اشاره کرد.
در همه ی این منابع به دلیل اینکه سیستمِ طراحی شده پارامترهای مهندسی برای کنترل و استاندارد سازی میزان تداخلات شناخنه شده است، در دسترس مهندسین می باشد. از سمت دیگر، منابعِ غیر عمدی تولید میدانها و امواج الکترومغناطیسی همانگونه که از نامشان مشخص است، در جهت فعالیتی غیر از تولید امواج الکترومغناطیسی تولید شدهاند ولی به علت های مختلفی از جمله عدم اتصال به زمین الکتریکیِ استاندارد یا حتی عدم طراحی مناسب، باعث ایجاد تداخلات الکترومغناطیسی به صورت تشعشعی نیز می شوند.
به همین صورت کلیه تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی که در خانه وجود دارند به صورت بالقوه قادر هستند منبع تولید میدانهای الکترومغناطیسی چه به صورت عمدی و چه غیر عمدی در محدوه فرکانسی از DC تا چندین گیگاهرتز باشند. میدانهای الکتریکی و مغناطیسی در فرکانس 50 یا 60 هرتز از منابع مختلفی تولید میشوند.
خطوط انتقال برق فشار قوی/ضعیف و همچنین امکانات توزیع برق بین شهری یا داخل شهری از منابع تولید این میدانها می باشند. البته روشن است که خطوط و تجهیزات انتقال برق فشار قوی میدانهایی با توان بسیار بالا تولید میکنند. میزان میدان الکتریکی درست در زیر خطوط برق فشار قوی بسیار زیاد و در حدود 10 KV/m است. به همین منظور محدودیتهای جدی برای سکونت در زیر و نیز اطراف خطوط انتقال برق وجود دارد.
بر عکس میدان الکتریکی که بیشترین میزان و توان خود را در زیر خطوط انتقال برق فشار قوی نشان میدهد، میدان مغناطیسی دارای بیشترین مقدار در فاصله بسیار نزدیک موتورها و وسایل برقی و دستگاه MRI می باشد. اندازه میدان مغناطیسی و نیز میدان الکتریکی با دور شدن از خطوط برق کاهش قابل چشمگیری پیدا می کنند. به این ترتیب که در فاصله 50 تا 100 متری از خطوط برق میزان میدانهای الکتریکی و مغناطیسی به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش مییابد. باید دقت کنیم که دیوارهای منازل نیز باعث کاهش زیاد میدانها میشوند.
علاوه بر خطوط انتقال برق و تجهیزات توزیع برق، وسایل برقی داخل خانهها نیز میدانهای الکتریکی و مغناطیسی در فرکانس برق شهر تولید میکنند. جدول زیر که به وسیله سازمان بهداشت جهانی مورد تایید قرار گرفته است، شدت میدان الکتریکی رایج اندازهگیری شده در 30 سانتیمتری تجهیزات الکتریکی در فرکانس برق شهر را نشان میدهد. قابل توجه می باشد که در استانداردهای بینالمللی محدوده مجاز این کمیت برای منطقه مسکونی 0.5 تا 2.5 کیلوولت بر متر است.
البته کشورهای مختلفی مثل ایالات متحده مقادیر بیشتری را برای محدوده مجاز خود تعیین نموده اند. مقادیر داده شده فقط جهت میدان الکتریکی در فرکانس برق شهر است و در فرکانسهای متفاوت، مقادیر، استانداردها و حدود دیگری وجود دارد که بایستی به آن ها توجه نمود. نکته جالبی که وجود دارد این است که برای میدان الکتریکی فرکانس برق شهر، حد مجاز گفته شده بسیار بیشتر از حد مجاز برای تجهیزات مرتبط با تلفن همراه، تلفن بیسیم یا روترهای اینترنت بدون سیم و تجهیزات دیگری که در فرکانسهای چند گیگاهرتز کار میکنند، است.
از سوی دیگر، میدان مغناطیسی ناشی از وسایل خانگی نیز به شکلی است که معمولاً در فاصله 30 سانتیمتری از این تجهیزات به مقدار قابل توجه آن که 100 میکروتسلا است، میرسد و در نتیجه نگرانی از بابت میدان مغناطیسی در این فاصله وجود ندارد. اما در فاصله 3 سانتیمتری در بین وسایل برقی، سشوارها و ریشتراشها از خود میدان مغناطیسی به ترتیب برابر با 6 تا 2000 میکرو تسلا و 15 تا 1500 میکروتسلا تولید میکنند که میتواند از حد مجاز گفته شده بیشتر باشد.
میتوان به این نتیجه رسید که امکانات موجود در زندگی انسان از طرفی آسایش را برای او فراهم نموده و از سوی دیگر میتواند باعث ایجاد مشکلات در زمینه سلامت انسان شوند. در حالت کلی، توجه یا پیش زمینه قضاوت در میان مردم بیشتر مربوط به تاثیر امواج الکترومغناطیسی ناشی از تجهیزات تلفن همراه، مودمهای بیسیم یا تجهیزات مشابه است.
در صورتی که میدانهای الکتریکی و مغناطیسی فرکانس برق شهر دارای اهمیت بالایی هستند و در همه جا وجود دارند. آنچه که مسلم می باشد این است که کلیه نگرانیهای که در زمینههای ذکر شده وجود دارد، از قبل توسط سازمانهای مختلف استانداردسازی بینالمللی و ملی بررسی شده و به منظور جلوگیری از هر نوع تاثیر احتمالی امواج بر سلامتی انسان، حدود مجازی را برای تجهیزات الکتریکی/الکترونیکی مشخص نموده اند به طوری که تجاوز از این محدوده برای استفاده کنندگان و نیز تولید کنندگان تجهیزات امکان پذیر نیست. ارگانهای ناظر و بازرسی و سازمانهای تنظیم کننده در سطوح مختلف همواره در حال ارزیابی امکانات و تجهیزات تولید شده نیز می باشند..