اختلاف نظر بر سر اثرات دکل های مخابراتی بر انسان ها همچنان ادامه دارد. پس از آنکه در میان مردم شایع شد بودن انسان با این دکل ها ممکن است بیماری هایی را به همراه داشته باشد، شرکت ارتباطات سیار برای ارائه ادله کافی به مردم و نصب سایت های موردنیاز خود گواهی از وزارت بهداشت و سازمان انرژی اتمی دریافت کرد تا در مکان هایی که برای نصب سایت ها با چالش روبه رو می شود، نسبت به ارائه این مستندات اقدام کند.
اما موضوع همچنان محل بحث و اختلاف نظر است. در همین حال، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی گزارشی به درخواست سیدفضل اله موسوی - نماینده تهران- تهیه کرده است. در این گزارش، آثار و مضرات دکل های برق و مخابرات برای سلامتی انسان و فاصله معقول آنها از محل های مسکونی بررسی شده است.از آنجا که در این گزارش موضوعات تخصصی مخابراتی نیز مورد اشاره قرار گرفته که ممکن است برای افراد غیرمتخصص غیرقابل فهم باشد، خلاصه ای از این گزارش منتشر می شود.
امواج مایکروویو چه نوع امواجی هستند؟ امواج مایکروویو برای رابط هایی در خط مستقیم که در آنها پیام رسانی از طریق آنتن های بر فراز برج های بلند انجام می شود به کار می روند. ایستگاه های تکرار کننده را که ساختاری برج مانند دارند در فواصل 40 تا 48 کیلومتری (معمولا بالای تپه ها) کار می گذارند. این ایستگاه ها امواج را می گیرند تقویت می کنند و دوباره به مسیر خود می فرستند. بخش مربوط به امواج مایکروویو برای ارتباط مراکز پرجمعیت بسیار مفید است چون فرکانس بالا به معنای آن است که امکان حمل باند عریضی از طریق مدولاسیون وجود دارد و این نیز به این معنی است که هزاران کانال تلفن را می توان روی یک فرکانس مایکروویو فرستاد. باند عریض این نوع فرکانس اجازه می دهد که علائم ارسالی تلویزیون سیاه و سفید و تلویزیون رنگی روی یک موج حامل منفرد ارسال شوند و چون این امواج دارای طول موج بسیار کوتاه هستند برای متمرکز کردن علائم رسیده می توان از بازتابنده های بسیار کوچک و اجزای هدایت مستقیم بهره گرفت.
اثرات امواج مایکروویو بر بدن انسانبا افزایش کاربردی امواج الکترومغناطیسی در زندگی روزمره انسان، دانشمندان زیادی به فکر تحقیق در مورد خطرات احتمالی این امواج افتادند و از سال 1940 تاکنون تحقیقات زیادی در این مورد انجام شده است. قدر مسلم آن است که این امواج برسلامت انسان اثر سو دارند، در این رابطه توسط موسسات گوناگون استانداردهای متعددی جهت تعیین سطح مضر بودن این امواج برای انسان داده شده که از شروع وضع این گونه استانداردها، تاکنون مقدار آستانه مضر بودن این امواج کمتر شده است، به گونه ای که استانداردهای اولیه سطحی را برای جذب انرژی الکترومغناطیسی توسط بدن مجاز دانستند، ولی پس از تحقیقات بیشتر مشخص شد که آن استاندارد صحیح نبوده و مقدار کمتری از آن را باید مجاز دانست. استانداردهای اولیه مقدار جذب انرژی توسط کل بدن را مدنظر قرار می دادند ولی یک میانگین را به صورت وات بر کیلوگرم به عنوان آستانه قرار می دادند و مقادیر جذب انرژی بالاتر از آن مقدار را مضر و پایین تر از آن را مجاز می دانستند. بعدها علاوه بر مقدار میانگین انرژی جذب شده، در زمان معین مقادیر ماکزیمم و نقطه جذب توان، توسط بدن را مدنظر قرار دادند.
آثار مخربگوشی های تلفن همراه بر بدن انسان دستگاه های تولید انرژی الکترومغناطیسی به مقدار زیادی در زندگی روزمره وارد شدند. فرستنده های رادیو تلویزیونی، بی سیم های ثابت و سیار نیروی نظامی و انتظامی، رادار، اجاق های مایکروویو، تلفن های بی سیم خانگی، تلفن های همراه و ... نمونه هایی از این دستگاه هستند.گسترش روزافزون شبکه های تلفن همراه و تنوع سرویس های ارائه شونده توسط سرویس دهندگان این شبکه نیز، موجب افزایش اقبال عمومی مردم سراسر جهان به استفاده از این وسیله ارتباطی شده، به حدی که تلفنهمراه دیگر نه یک وسیله تجملی بلکه یکی از ابزارهای لازم و ضروری در زندگی شخصی است. در حال حاضر گوشی های تلفن همراه یکی از مضرترین این دستگاه های ارتباطی هستند و محققان زیادی در مورد مضرات این دستگاه کار کرده اند. بسته به مقدار انرژی تشعشعی دستگاه و فاصله آن از بدن، اثرات سو آن کم و بیش نمایان می شوند. کم شدن حافظه بلندمدت و کوتاه مدت، سردرد، افزایش فشار خون، بروز عوارض در قلب و کلیه ها نمونه هایی از اثرات گوشی های تلفن همراه بر بدن انسان هستند.
در یک آمارگیری که جهت بررسی آثار آنتن های bts تلفن همراه در انگلستان و اسپانیا صورت گرفت آثار سو در کسانی مشاهده شد که 97 درصد آنان بیش از حد معمول از گوشی تلفن همراه استفاده می کردند. استرس، سردرد، خستگی، دلهره، مشکل در تمرکز، اختلال در حافظه، بی اشتهایی و مشکلات پوستی از آثار مشاهده شده در این تحقیق بود.در سال 2002 انجمن سلامتی هلند، گزارشی را در مورد تاثیر امواج گوشی های تلفن همراه بر سلامتی انسان، منتشر کرد که در آن آمده بود: در حال حاضر با توجه به یافته های علمی، میدان الکترومغناطیسی ایجاد شده توسط گوشی های تلفن همراه، هیچ خطری برای سلامتی انسان ندارد.نتایج بررسی هادر سال 2000 کمیته متخصصان تلفن همراه انگلستان (IEGMP) گزارشی را منتشر کرد مبنی بر اینکه "شواهد موجود نشان می دهد که هیچ عامل مخاطره آمیزی در مورد سلامتی کسانی که در نزدیکی سایت های bts موبایل زندگی می کنند، وجود ندارد، چرا که انرژی تشعشعات ساطع شده بسیار کمتر از استانداردهای تعریف شده است." در کنار این گزارش، گزارش دیگری با همین مضمون در سال 2003 توسط گروه مشاوره تشعشعات غیر یونیزه انگلستان (AGNIR) منتشر شد که موارد عنوان شده توسط IEGMP را تائید کرد.در سال 2001 موسسه IEEE گزارشی را منتشر کرد مبنی بر اینکه "قرار گرفتن در معرض تشعشعات آنتن های تلفن همراه هیچ خطری برای سلامتی عامه مردم از افراد مسن گرفته تا زنان باردار و کودکان ندارد.
" اما در همین سال یعنی 2001، متخصصان فرانسوی گزارش جالبی منتشر کردند. در این گزارش آمده بود: در حال حاضر خطرات ناشی از تصادفات و مرگ و میرهایی که در اثر استفاده از تلفن همراه در حین رانندگی وجود دارد، تنها موردی است که در زمینه تاثیرات منفی ناشی از استفاده تلفن همراه بر سلامتی انسان، به اثبات رسیده است.در آخرین گزارش موسسه بین المللی ICNIRP که تحت عنوان "مروری بر همه گیرشناسی انرژی امواج رادیویی" در سال 2004 منتشر شده، آمده است که: ما تحقیقات جامعی را در زمینه تاثیر امواج رادیویی بر سلامتی انسان انجام داده ایم، نتایج تحقیقات انجام شده تا به امروز، هیچ دلیل متقاعد کننده ای در مورد ارتباط بین قرار گرفتن در معرض تشعشعات امواج رادیویی و تاثیرات منفی آن بر سلامتی نشان نمی دهد.
در نهایت در سال 2004 موسسات DNBH دانمارک، RNASF فنلاند، IRPIN ایسلند، NRPA نروژ و SRPA سوئد با همکاری یکدیگر گزارش مشترکی تحت عنوان "تلفن همراه و سلامتی" ارائه کردند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که: هیچ دلیل علمی برای هرگونه تاثیر منفی ناشی از سیستم های مخابراتی تلفن همراه، (btsها و گوشی های تلفن همراه) بر سلامتی انسان وجود ندارد، چرا که انرژی تشعشعات رادیویی ساطع شده از ابزارهای تلفن همراه 100 تا 1000 برابر پایین تر از استانداردهای تعریف شده توسط ICNIRP است.در سال 2005 کمیته ملی حفاظت در برابر تشعشعات رادیویی انگلستان (NRPB) با جمع آوری 26 گزارش منتشر شده توسط کشورها و گروه های علمی مختلف، یک گزارش تکمیلی را منتشر کرد که در قسمت نتیجه گیری این گزارش آمده است: اکثر 26 گزارش مورد بررسی قرار گرفته که به نتایج مشابهی دست یافته اند و روی هم رفته تاکید دارند که قرار گرفتن در معرض تشعشعات امواج رادیویی ممکن است اثرات نامحسوسی بر سلامتی انسان داشته باشند، اما این مسئله هنوز به اثبات نرسیده است. به علاوه، این گزارش ها تاکید دارند که : به نظر نمی رسد قرار گرفتن در معرض تشعشعات آنتن های تلفن همراه تاثیری بر سلامتی انسان داشته باشد، تنها مورد گزارش شده، ایجاد گرمای بسیار اندک در لایه های سطحی نزدیک به سر انسان، در اثر تشعشعات ناشی از گوشی های تلفن همراه بوده است.
گزارش اتحادیه اروپا اهمیت این موضوع باعث شد که اتحادیه اروپا در سال 2004 گزارش جامعی را در 259 صفحه منتشر کند که نتیجه این گزارش نیز مهر تائیدی بود بر تمامی گزارش های منتشر شده توسط موسسات معتبر علمی و تحقیقاتی. در این گزارش به نکته جالب و قابل تاملی اشاره شده بود، مبنی بر اینکه امواج تلفن های همراه ممکن است باعث ایجاد یکسری تاثیرات ژنتیکی (جهش های ژنی) در انسان شود.
نتایج تحقیقات محققان مخابرات ایران آنتن های bts تلفن همراه در کشور ما معمولا روی دکل های 10 تا 30 متری یا روی سقف آپارتمان ها نصب می شوند، گاهی نیز هر یک از سه آنتن ایستگاه bts در یک طرف یک ساختمان که هر کدام 120 درجه را بپوشاند، نصب می شود. اشعه اصلی آنتن bts معمولا 6 درجه عمودی را پوشانده و تلاش می شود که اشعه به فاصله هر چه دورتری از bts ارسال شود تا مشترکان در فواصل دور نیز از سیگنال آن بهره مند شوند. جهت تابش اشعه معمولا کمی به سمت زمین گرفته می شود تا افراد نزدیک به bts نیز از سیگنال آن بهره مند شوند. سیگنال یک bts معمولا در فاصله ای بین 50 تا 200 متر از bts به زمین می رسد. فرستنده های bts قدرتی بسیار بیشتر از گوشی تلفن همراه ارسال می کنند. تا پیش از این قدرت ارسالی برای جلوگیری از تداخل با دیگر فرستنده ها محدود بود. محدود کردن توان انتشار اینگونه است که شدت تابش گلبرگ اصلی آنتن محدود می شود. این امر با تعریف توان تشعشعی هم سویه معادل یا EIRP انجام می شود.
نسبت توان حداکثر به توان هم سویه، بهره آنتن نامیده می شود که نشان از باریک کردن اشعه جهت ارسال به مسافت های دورتر دارد. بهره آنتن های bts معمولا بین 40 تا 60 db است. در این صورت گلبرگ های کناری توان بسیار کمی را شامل می شوند. قدرت متوسط تشعشعی از یک bts معمولا کمتر از ماکزیمم قدرت است، گرچه در زمان هایی قدرت متوسط می تواند به قدرت ماکزیمم نیز برسد. طبق قانون عکس مجذور فاصله، حداکثر شدت در اشعه اصلی در نقطه ای روی زمین در فاصله 50 متری از یک دکل به ارتفاع 10 متر و آنتنی که 60 وات را در یک ناحیه 120 درجه ای ساطع می کند، حدود 100 میلی وات بر مترمربع است. این مقدار توان متناظر با میدان های الکترونیکی و مغناطیسی نوسان کننده به ترتیب با مقادیر 5 ولت بر متر و 02/0میکروتسلا است که حدود 50 تا 100 بار کمتر از مقادیری است که در فاصله 2/2 سانتی متری از آنتن یک گوشی تلفن همراه تولید می شوند.
اثرات حرارتی ناشی از bts نیز 5 هزار بار کمتر از حداکثر مقدار ناشی از آنتن گوشی همراه در فاصله 2/2سانتی متری است. اثرات گلبرگ های فرعی آنتن bts در فاصله قبل از 50 متر، صفر نیستند، ولی به علت نحوه طراحی آنتن ها به نظر نمی رسد اثری بیش از گلبرگ اصلی تولید کنند. هر چه فاصله شخص با آنتن کمتر شود اثر آن بیشتر است که به خصوص پرسنلی که قصد کار در نزدیکی آنتن را دارند باید به خطرات احتمالی ناشی از این تشعشعات در فاصله نزدیک آنتن توجه داشته باشند.به هر ترتیب باید گفت که تحقیقات، مطالعات، آزمایش های انجام شده و یافته های علمی، تا به امروز، همگی بر این نکته تاکید دارند که امواج آنتن ها و گوشی های تلفن همراه به صورت مستقیم تاثیری بر سلامتی انسان ندارند. حال باید منتظر ماند و دید که آیا استفاده مداوم و طولانی مدت از این وسیله ارتباطی و همچنین ظهور شبکه های نسل بعدی مخابرات سیار، تغییری در نتایج این گزارش ها ایجاد می کند یا نه؟
منبع: پایگاه اطلاع رسانی فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران